droga

1. Być na dobrej drodze «rozumować, myśleć prawidłowo»: (...) sprawiał wrażenie, że nie obchodzą go rewelacje Jakuba. – Jest pan na dobrej drodze, panie profesorze (...). M. Saramonowicz, Siostra.

2. Być na (dobrej, najlepszej, prostej) drodze do czegoś; mieć otwartą drogę do czegoś «mieć możliwość osiągnięcia czegoś»: Polską targają jeszcze radiowe żywioły – szybko rozwija się radiofonia komercyjna i lokalna – ale jesteśmy na dobrej drodze do uporządkowania spraw technicznych. Studio 4/1996.

3. Chodzić, iść prostą drogą «żyć uczciwie, postępować szczerze, otwarcie»: Czy nie czuła pani obłudy? Pani – nie polityk, nie gracz polityczny, ale uczciwy człowiek, który chciał iść przez życie prostą drogą? T. Torańska, Oni.

4. Coś jest na dobrej, złej drodze «coś się układa dobrze, źle»: Negocjacje są na dobrej drodze, ale nie mogę powiedzieć, czy kupimy, czy też nie kupimy akcji polskiego banku. GW 30/05/2000.

5. Coś jest w drodze «coś się zbliża, jest w trakcie przygotowań, ma szybko nastąpić»: Kwapiński oświadczył w Londynie, że pomoc jest w drodze (...) i że będzie skuteczna (...). A. Bobkowski, Szkice.

6. Coś prowadzi, zmierza prostą drogą do czegoś «coś prowadzi do czegoś nieuchronnie»: Przemówienie to uzmysłowiło wszystkim, że świat zmierza prostą drogą do kolejnego konfliktu. DzPol 10/08/1998.

7. książk. Droga krzyżowa, ciernista, cierniowa «życie pełne cierpień, udręczeń, sytuacje niosące wiele bolesnych przeżyć, wymagające wyrzeczeń i cierpliwości»: Internowanie w Carskiem Siole, zesłanie do Tobolska, więzienie w Jekaterynburgu i straszna śmierć – to etapy tej drogi krzyżowej, którą Mikołaj przyjął w pokorze (...). PrzWsp 4/1927.

8. Dziecko (jest) w drodze «dziecko ma się niedługo urodzić»: Jestem zdziwiona, że macie tak małe dziecko, drugie w drodze, a Ania tyle pracuje. Viva 25/09/2000.

9. Iść, chodzić krętą drogą, krętymi drogami «postępować nieszczerze, oszukiwać»: Charakter jednych jest z natury uczciwy, inni zawsze chodzą krętymi drogami. Fronda 8/1998.

10. Iść, pójść, podążać itp. swoją, własną drogą; chodzić swoimi, własnymi drogami, ścieżkami «nie wzorować się na innych, wykonywać coś własną metodą, być samodzielnym, być niezależnym»: Kiedy powrócił zza granicy do Krakowa, zjednoczył wokół siebie niespokojne duchy, pozyskał nawet Witkacego, który zresztą rychło poszedł własną drogą. J. Pieszczachowicz, Koniec.

11. Iść wytkniętą drogą «zmierzać do określonego celu, konsekwentnie realizować swoje plany»

12. Kpisz, czy o drogę pytasz «powiedzenie wyrażające zdumienie czyjąś wypowiedzią, udaną naiwnością, czyimś dziwacznym pytaniem»: Ty też siedziałeś – powiedział Stanisław. – Z trochę innych powodów – zeźlił się Ludwik. – Czy te powody są aż tak różne? – spytał słodkim głosem młodszy brat. Ludwik wstał od stołu i przeszedł się po izbie. – Czy kpisz, czy o drogę pytasz? – spytał po chwili groźnie. J. Iwaszkiewicz, Pasieka.

13. Krzyż, krzyżyk na drogę «forma pożegnania kogoś, wyrażająca nieprzejmowanie się rozstaniem»: (...) dzisiaj wyjeżdżam. I więcej się nie zobaczymy. – Krzyż na drogę. A. Bojarska, M. Bojarska, Siostry B.

14. Nie tędy droga «nie tym sposobem, nie tak, tak się nic nie załatwi, nie wskóra»: Nie ukrywam też, że czasem kusi mnie, aby wiedzę o nich wykorzystać w kampanii wyborczej, ale wiem też, że nie tędy droga. TSied 31/07/1997.

15. Obrać dobrą, złą, fałszywą drogę; być na dobrej, na złej drodze «postępować dobrze, źle, niesłusznie»: Moje długie i mozolne studia nad Hamletem (...) jakże mi się wydawały ograniczonymi, głupimi, kiedym do Wyspiańskiego udał się już z gotową rolą, a on mi dowiódł, że obrałem fałszywą drogę. A. Doboszewska, Wyspiański.

16. podn. Ostatnia droga «odprowadzenie zwłok do miejsca pochówku»: Od 21 wystrzałów armatnich rozpoczęła się wczoraj ostatnia droga prezydenta (...). GW 14/06/1996.

17. Otworzyć, przebić, utorować (komuś, sobie) drogę do czegoś «ułatwić dostęp do czegoś, realizację czegoś, umożliwić coś, pomóc w osiągnięciu czegoś»: Zespół ten wprawdzie natchnienia szukał m.in. w dorobku grupy Pink Floyd, ale drogę do sukcesu utorowała mu przede wszystkim muzyka w stylu country (...). Wprost 894/2000.

18. Po drodze

a) «w czasie wędrówki, na tej samej trasie, idąc w tym samym kierunku»

b) «w trakcie trwania czegoś»: Poszli na posłów, ministrów, dyrektorów. Oni pogubili po drodze wszelkie związkowe wartości (...). Rob 3/2000.

19. Ruszyć swoją drogą «zacząć realizować swoje zamierzenia»

20. Stanąć komuś na drodze; wchodzić, pot. włazić komuś w drogę «przeszkodzić, przeszkadzać komuś; być zawadą, przeszkodą»: Ja jego znam i on mnie zna, do tej pory w drogę sobie nie właziliśmy i dalej chyba nie będziemy. A. Sapkowski, Miecz.

21. Swoją drogą «zwrot wprowadzający dodatkową uwagę, która nasuwa się komuś w trakcie rozmowy; a właśnie, właśnie, mimo wszystko»: Swoją drogą, jak to się dzieje, że jakiś reżyser przyjeżdża z Azji do „fabryki snów” i tam zaczyna robić zawrotną karierę? DD 02/03/2001.

22. Szerokiej drogi! «życzenie pomyślnej podróży dla kierowcy»: No to co, życzę ci szerokiej drogi, słońca i odpoczywajcie sobie. Roz tel 2000.

23. Szukać drogi, znaleźć drogę do kogoś «szukać sposobu, znaleźć sposób dotarcia do kogoś, porozumienia się z kimś»: Dziewiętnastoletni chłopcy z tego samego środowiska społecznego łatwo znajdują drogę do siebie (...). L. Tyrmand, Dziennik.

24. Szukać, poszukać innych dróg «szukać innych środków, sposobów postępowania»: To pryncypialne odwrócenie się od natury pchnęło malarzy do szukania innych dróg wyrazu, nie mających przeważnie już nic z malarstwem wspólnego, co znów doprowadziło do wniosku, że malarstwo umarło! J. Czapski, Patrząc.

25. Świat drogi «duża odległość, daleko»: Taki świat drogi jechać i z pustymi rękami? S. Łubiński, Ballada.

26. Tędy droga «w ten sposób, o to chodzi»: Jak ksiądz Wojda prawił o zgodzie, to mi się zdawało, że wiem – tędy droga i już! I. Newerly, Pamiątka.

27. To swoją drogą «to inna rzecz, to co innego»: A ty się akurat kajasz! – oburzyła się Tosia. – To swoją drogą, a swoją drogą z rodzicami trzeba trochę dyplomacji. H. Ożogowska, Dziewczyna.

28. Ustępować, usuwać się, schodzić, zejść komuś z drogi «ustępować, ustąpić komuś, nie sprzeciwiać, nie sprzeciwić mu się, nie przeszkadzać»: Była nie w humorze, ale Erna zawsze jest nie w humorze i Hanka musi jej ustępować z drogi. E. Wieczorkiewicz, Jaskółka.

29. Wejść, wkroczyć, wstąpić na drogę czegoś «zacząć postępować w określony sposób»: Dzięki temu zwycięstwu naród niemiecki uzyskał możność wstąpienia na drogę demokratycznego rozwoju. TWol 26/1950.

30. Wolna droga! «powiedzenie wyrażające obojętność w stosunku do podjętej przez kogoś decyzji; rób, co chcesz, możesz odejść, odjechać itp.»: Ja tu zwołałem panów nie na rozmówki. A komu się co nie podoba – wolna droga. Na świeży luft! Nikogo nie trzymam za połę. T. Dołęga-Mostowicz, Kariera.

31. Wstąpić na dobrą drogę «zacząć właściwie, moralnie postępować, prowadzić się»

32. Zagrodzić komuś drogę do czegoś «przeszkodzić komuś w czymś, utrudnić komuś osiągnięcie czegoś»: (...) nie było nikogo, kto potrafiłby zagrodzić drogę do władzy komunistom (...). Polityka 22/1995.

33. Zamknąć komuś drogę do czegoś «uniemożliwić komuś osiągnięcie czegoś»: Ci, którzy się nie zgodzili, mieli zamkniętą drogę do awansu na prezesów sądów. GPol (tyg) 2/1998.

34. Zatrzymać się, zawrócić, wstrzymać się w pół drogi «nie wykonać czegoś do końca»: W wykonaniu nie stanęła jednak autorka na wyżynie swego programu, wstrzymała się w pół drogi. K. Irzykowski, Pisma II.

35. Zawrócić kogoś ze złej drogi, z drogi grzechu, występku itp. «spowodować, że ktoś przestanie źle postępować, prowadzić się niemoralnie»: (...) jego kontakty z Cosa Nostra miały na celu jedynie zawrócenie ze złej drogi zbłąkanych owieczek (...). Det 1/1999.

36. Zawrócić z drogi «zmienić sposób postępowania, prowadzenia się»: (...) trudniej jest mu teraz zawrócić z drogi i przyznać się do błędu. Niedz 20/1998.

37. Zawrócić ze złej drogi, z drogi grzechu, występku itp. «przestać źle postępować, niemoralnie się prowadzić»

38. Zejść, wejść, wkroczyć itp. na śliską, na złą drogę, na drogę zła; zejść, zboczyć z prostej drogi «prowadzić się niemoralnie, zmienić postępowanie na gorsze»: (...) życie bez Boga, bez głębokiej wiary jest staczaniem się w kręte wiry... schodzeniem z prostej drogi... W. M. Korczyńska, Wróć.

Co na drodze, to nieprzyjaciel zob. nieprzyjaciel.

Czuć się jak groch przy drodze zob. groch 2.

Czyjeś drogi rozeszły się zob. rozejść się 2.

Czyjeś drogi się przecięły zob. przeciąć się.

Droga przez mękę zob. męka 2.

Droga równa, gładka jak stół zob. stół 5.

Iść, dążyć do jakiegoś celu boczną drogą zob. boczny.

Iść, kroczyć itp. prawą drogą zob. II prawy 1.

Iść, kroczyć itp. utartą drogą zob. utrzeć 2.

Przetrzeć (komuś, czemuś) drogę zob. przetrzeć 2.

Rozbój na prostej, równej drodze zob. rozbój.

Sprowadzić kogoś na złą drogę zob. sprowadzić 1.

Stać, stanąć (komuś, czemuś) na drodze zob. I stać 3.

Szczęśliwej drogi zob. szczęśliwy 2.

Ściąć drogę zob. ściąć 4.

Utarta droga zob. utrzeć 3.

W drodze łaski zob. łaska 9.

Zamknąć sobie drogę do czegoś zob. zamknąć 3.

Zejść z prawej drogi zob. II prawy 2.

Znaleźć się, być, stać na rozdrożu, na rozstaju, na rozstajach dróg, na rozstajnych drogach zob. rozdroże.